همزمان با روز جهانی شهرها، در چهل‌وسومین کنفرانس عمومی یونسکو در سمرقند، موافقت با عضویت کاشان به‌عنوان «شهر خلاق در حوزه معماری» در حضور رئیس کمیسیون ملی یونسکو، توسط حسن فرطوسی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران اعلام شد. ادامه مطلب
نشست دبیران کمیسیون های چهارگانه مجمع شهرهای تاریخی ایران با حضور شهردارمحترم نایین(دبیرکمیسیون حفاظت و احیا)،شهردارمحترم زواره(دبیرکمیسیون آموزش و ترویج)،نمایندگان محترم شهرداری مرودشت در کمیسیون تسهیل و تعامل بین نهادی،نمایندگان محترم شهرداری کاشان در کمیسیون سرمایه گذاری و مشارکت، آقای ایزدخواستی جانشین رئیس دبیرخانه و اعضای شورای اجرایی دبیرخانه دائمی در اصفهان برگزار شد. ادامه مطلب
در این نشست یک روزه که با حضور آقای مهندس ایزدخواستی جانشین رئیس و اعضای شورای اجرایی دبیرخانه دائمی و جناب آقای دکتر زارع مشاور شهردار کاشان و جناب آقای هوشمند نژاد مدیر بافت تاریخی کاشان در اصفهان برگزار گردید، در خصوص رسالت های کمیسیون سرمایه گذاری و مشارکت، چگونگی ترسیم فرصت های سرمایه گذاری در بافتهای تاریخی، انتشار تجارب سرمایه گذاری در بافت تاریخی و… بحث و تبادل نظر شد. ادامه مطلب
سرپرست شهرداری کاشان گفت: کاشان مسئول کارگروه سرمایه‌گذاری و مشارکت مجمع شهرهای تاریخی کشور شد.
ابوالفضل زارع در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در کاشان، ضمن اشاره به برگزاری نخستین جلسه مجمع شهرهای تاریخی ایران اظهار داشت: برای این مجمع چهار کارگروه پیش‌بینی شد که کاشان به عنوان مسئول کارگروه سرمایه‌گذاری و مشارکت انتخاب شد.
وی افزود: کارگروه سرمایه‌گذاری و مشارکت وظایفی از جمله پیشنهاد مشوق‌ها، تسهیلات و معافیت‌ها در حوزه بافت تاریخی با هدف جلب مشارکت بخش خصوصی عمومی در راستای مرمت، حفاظت و احیای بافت تاریخی، بسترسازی و تسهیل در زمینه بهره‌گیری از سرمایه‌های فعالان بخش خصوصی را دارد.
سرپرست شهرداری کاشان خاطرنشان کرد: تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری حفاظت و احیای بافت و ابنیه تاریخی شهرهای کشور با مشارکت بانک‌ها و مؤسسات مالی، سازماندهی برنامه‌ها و پروژه‌های ضروری برای دستیابی به اهداف مجمع همچنین مشارکت در توسعه گردشگری خلاق و ارتقای درآمدهای حاصل از آن در شهرهای تاریخی از دیگر وظایف کارگروه سرمایه‌گذاری و مشارکت است.
وی به پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های منطقه کاشان در حوزه تاریخی اشاره کرد و گفت: کاشان بدون شک یکی از تاریخی‌ترین شهرهای فلات مرکزی ایران است و تپه‌های سیلک با قدمت هفت هزار ساله گواهی بر این پیشینه است.
زارع با اشاره به وجود 540 هکتار بافت تاریخی در کاشان خاطرنشان کرد: کاشان با برخورداری از یک منطقه ویژه بافت تاریخی و همچنین یک هزار و 700 اثر تاریخی که 333 اثر آن ثبت ملی است یکی از شهرهای برجسته تاریخی است.
وی با اشاره به عنوان شهر جهانی خانه برای کاشان تاکید کرد: علاوه بر خانه‌های تاریخی متعدد در این شهر، آثار مختلف این شهر نظیر باغ فین به ثبت جهانی یونسکو رسیده است و همه این ظرفیت‌ها در حوزه تاریخی، موجب شده است که کاشان از سال ۱۳۹۵ به عضویت لیگ شهرهای تاریخی جهان پذیرفته شود که نشان‌دهنده جایگاه کاشان در عرصه جهانی است.
خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها – هادی نجف زاده: ۲۶ شهریور سالروز ثبت کاروانسرای تاریخی گبرآباد قمصر، پنجمین اثر فرهنگی _ تاریخی شهرستان کاشان در فهرست میراث جهانی یونسکو است.
کاروانسرای تاریخی گبرآباد یا عباسی قمصر، یادگاری از دوران صفویه در مسیر تابستانی جاده قدیمی کاشان به اصفهان در ۲۱ کیلومتری جنوب غربی کاشان در نزدیکی روستایی که امروزه مسلم آباد نام دارد، واقع شده است.
این کاروانسرا از کاروانسراهای برون شهری با الگوی خاص کاروانسراهای فلات مرکزی ایران است.
کاروانسرا تاریخی گبرآباد، بنایی چهار ایوانی است که یکی از آنها به عنوان ورودی و سه تای دیگر به عنوان ایوان اتاق‌های شاه نشین کاربرد داشته است.
در چهار گوشه بیرونی کاروانسرا ۴ برج دفاعی تعبیه شده است کاروانسرای گبرآباد در مجموع ۳۱ اتاق دارد که شامل ۲۰ اتاق تابستانی ۴ اتاق زمستانی ۳ اتاق شاه نشین ۲ اتاق نگهبانی و ۲ اتاق نگهبانی بیرونی دومنظوره می‌شود.
کاروانسرای تاریخی گبرآباد به همراه ۵۳ کاروانسرای دیگر در سراسر کشور ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۲ به ثبت جهانی رسید.
پیشتر، مهارت سنتی بافت قالی کاشان، مجموعه تاریخی باغ فین، آئین سنتی _ مذهبی قالی‌شویان مشهد اردهال و کاشان، شهر جهانی نساجی سنتی، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
تصویربردار هوایی: حسین واثقی
اصفهان- ۹۰سال از جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی کاشان و کشف تمدنی به قدمت نزدیک به هشت هزار سال به نام تپه سیلک می‌گذرد اما باوجود ثبت ملی، این محوطه با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است.
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – کورش دیباج: بازمانده‌ای یا بهتر است بگوییم ویرانه کهن‌ترین زیگورات باستانی ایران است، باوجود ارزش میراثی بالا و ثبت ملی آن بارها بارها از حفاری غیرمجاز و ساخت‌وساز جدید در امان نمانده است و قرار است امروز بیست و چهارم شهریورماه به مناسبت نود وسومین سالروز ثبت ملی آن مروری بر این میراث کهن و چالش‌های پیش روی آن داشته باشیم.
«تپه سیلک کاشان» در سه کیلومتری جنوب غربی کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین قرارگرفته است. قدمتی نزدیک به هفت هزار سال دارد و مایه مباهات تمدن ایرانی است که میراث ارزشمند تاریخی مانند قدیمی‌ترین خشت دست‌ساز و سفال‌های منقوش را در خود جای‌داده است. در محوطه تپه سیلک کاشان حفاری‌ها و کندوکاوهای بسیاری در زمان‌های مختلف انجام‌شده و اشیا و ظروف بسیاری از دل خاک بیرون کشیده شده است.
در خرابه‌های تپه باستانی سیلک چند اسکلت انسان و ظروف باستانی پیداشده است که این اشیا در موزه‌های لوور فرانسه، موزه ملی ایران و موزه باغ فین و موزه‌ای در کنار این مجموعه باستانی قرار داده‌شده است. پیدا شدن تعداد زیادی دوک‌های ریسندگی و همچنین ابزارآلات ذوب فلزات دلالت برصنعتی بودن سیلک در آن دوران دارد. شاید تپه سیلک در نگاه اول مانند تپه‌های معمولی باشد اما در زیر آن دنیایی سرشار از شگفتی مدفون است.
آنچه بازدید از تپه سیلک کاشان را مورد اهمیت قرار می‌دهد
سیلک یکی از مکان‌های تاریخی پس از تمدن جیرفت کرمان در فلات ایران است و جایگاه اولین تمدن شهرنشینی بشر محسوب می‌شود. سیلک یکی از مکان‌های تاریخی است که مدارک مکتوب متعلق به دوران پیش از هخامنشی در آن پیداشده است. نزدیک به پنج‌هزار سال پیش از میلاد، مردم غارنشین فلات ایران در پی دگرگونی‌هایی که ازلحاظ آب‌وهوا و تشکیل مزارع و چمن زارها به وجود آمده بود، به دشت‌ها روی آوردند و زندگی تازه‌ای را آغاز کردند و در تمدن آنها نسبت به دوران پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد. کهن‌ترین مردم دشت نشین، مردم محل سیلک نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی آنها طی کاوش‌ها کشف‌شده است. میدان گاه باستانی سیلک نیز در منطقه فین کاشان واقع‌شده است و پیشینه‌ای نزدیک به هفت هزار سال دارد.
تپه سیلک دراصل ویرانه‌های زیگورات باستانی ایران و نیایشگاه مردمان باستانی ایران بوده است که از گِل رس و سفال ساخته‌شده‌است. این مجموعهٔ تاریخی تا سال ۱۳۱۰ خورشیدی شناسایی نشده بود و در میان مردم کاشان به شهر نفرین‌شده معروف بود. هشتاد سال پیش با جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی کاشان، این تپه‌ها نمایان و کشف شد و در بیست و چهارم شهریور ۱۳۱۰ با شماره‌ی ۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اهمیت معماری تپه سیلک کاشان
تپه سیلک از دو تپه شمالی و جنوبی که در فاصله ۶۰۰ متری یکدیگر قرار دارند و دو گورستان الف و ب تشکیل‌شده است. گورستان الف با قدمت ۳۵۰۰ ساله در ۲۰۰ متری جنوب قرار داشت که امروزه بروی آن بلوار امیرالمومنین کشیده شده است. گورستان ب نیز با قدمت ۳۰۰۰ ساله در زیرباغ‌ها و مزارع کشاورزی ضلع غربی تپه قرارگرفته است و تنها زیگورات سیلک است که ۱۵.۹۴ متر از ارتفاع آن باقی‌مانده است و از سه‌طبقه سکوی مطبق و یک پاگرد در جنوب سکوی اول و یک‌راه بالارو ساخته‌شده است که در بازسازی جدید بنای زیگورات این راه به شکل پلکان نشان داده‌شده است. زیگورات سبک معماری مذهبی ویژه شهرهای عمده بین‌النهرین (عراق کنونی) و ایران بوده است که طبق آن بنا به‌صورت برج مطبق هرمی شکل بنا می‌شد.
در آخرین کاوش‌های تپه سیلک چه به دست آمد؟
فصل سوم کاوش طرح بازنگری محوطه تاریخی سیلک در تپه سیلککاشان در سال‌های اخیر توسط میراث فرهنگی شروع شد اهداف کاوش در تپه جنوبی سیلک در فصل دوم، پاسخ به این پرسش اساسی است که وضعیت سیلک در دوره‌های پنجم و ششم (آخرین مراحل استقراری این تپه) چگونه بوده و علل متروک شدن سیلکچیست. یکی از دستاوردهای زودهنگام فصل دوم از کاوش کشف راه‌آب سفالی متعلق به آخرین دوره سیلک اعلام شد. تپه باستانی سیلک با قدمت ۸ هزارساله خود از مهم‌ترین شواهد وجود تمدن و صنعت در زمان‌های دور است.
کشف سفال‌های ابتدایی تا سفال‌های پیچیده‌تر، دوک ریسندگی و بافندگی، ابزارهای فلزی و کوره ذوب فلزات همه‌وهمه خبر از یک شهر صنعتی و پیشرفته در آن زمان می‌دهد. تپه‌های سیلک درواقع باقی‌مانده‌های قدیمی‌ترین زیگورات جهان و مکانی برای نیایش خدایان بوده است.
این تمدن گم‌شده حدود یک قرن پیش با وقوع سیل سر از خاک درآورد و طعمه دلالان عتیقه شد. رومن گریشمن باستان‌شناس موزه لوور فرانسه برای کاوش در این تپه هیئت فرانسوی خود را به ایران آورد. گیرشمن و همکارانش در طی سال‌های ۱۳۱۲، ۱۳۱۳و ۱۳۱۶ محوطه باستانی تپه سیلک را کاوش کردند. نتیجه این کاوش‌ها دو جلد کتاب با عنوان سیلک کاشان به زبان فرانسوی بود که بعدها انتشارات میراث فرهنگی ایران آن را به زبان فارسی ترجمه کرد.
نوکنده، رئیس موزه ملی و سرپرست این فصل از کاوش تپه سیلکگفت: «طرح بازنگری سیلک برنامه پژوهشی بلندمدتی است که صادق ملک شهمیرزادی آن را به هدف ساماندهی و به‌روز کردن پژوهش‌های باستان‌شناسی سیلک بنیاد نهاد که مرحله نخست آن با سرپرستی او از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ انجام شد و مرحله دوم آن به سرپرستی حسن فاضلی نشلی طی سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ ادامه یافت.»
وی افزود: «مرحله سوم طرح بازنگری سیلک از سال ۱۴۰۱ به سرپرستی من و جواد حسین زاده ساداتی آغازشده و اکنون فصل سوم آن در جریان است. هدف از مرحلۀ سوم طرح بازنگری سیلککه با همکاری پژوهشکده باستان‌شناسی کشور، موزه ملی ایران و گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان در حال انجام است، پاسخ به پرسش‌های پژوهشی و تخصصی باستان‌شناختی منطقه مرکزی ایران از دوران نوسنگی تا ابتدای دوره هخامنشی و در کنار آن فراهم کردن شرایط و امکانات برای نمایش آثار باستان‌شناختی محوطه به بازدیدکنندگان و گردشگران ایرانی و خارجی است.
سرپرست هیئت باستان‌شناسی اظهارکرد: «در این فصل کارگاه O.۲۸ و P.۲۸ برای پژوهش و کاوش انتخاب‌شده که هدف از آن‌هم ادامه کاوش‌های سال گذشته و نیز شناخت دقیق‌تر و عمیق‌تری از جدیدترین لایه‌های محوطه است. ازجمله آثار مهمی که تاکنون از این قسمت به‌دست‌آمده کارگاهی صنعتی به طول حدود ۸ و عرض حدود ۲ متر است که با توجه به یافته‌های موجود احتمالاً کارگاهی مرتبط با فعالیت‌های فلزگری از دوره ششم سیلک (حدود ۲۸۰۰ تا ۲۶۰۰ سال پیش) باشد.»
نوکنده افزود: «این کارگاه شامل یک دیوار طولی در سمت غرب و ۲ دیوار عرضی شمالی و جنوبی است و به نظر این کارگاه در بخش شرقی دیوار نداشته و سقف روی تیرهای احتمالاً چوبی استوار بوده است. روی کف این کارگاه آثاری از یک چاله حرارت دیده کوچک (احتمال محل قرار دادن بوته ذوب)، مشته سنگ‌ها و سنگ‌های ساب و خاکستر دیده می‌شود که شواهدی بر کاربری فضای به‌دست‌آمده‌اند. از طرفی در آوارهای بخش شرقی این فضا بخشی از یک لوله دم نیز کشف‌شده که باز شاهدی دیگری بر تائید کاربری فضای به‌دست‌آمده است.»
این باستان‌شناس، یکی دیگر از یافته‌های شاخص این فصل را کشف مجموعه‌ای سفالی از دوره سیلک ۴ (۵۳۰۰ تا ۴۹۰۰ سال پیش) دانست و تصریح‌کرد: «این مجموعه که شامل یک خمره سفالی، دو کاسه موسوم به کاسه‌های لبه واریخته، بخش‌هایی از یک جام سفالی منقوش و بخشی از یک کوزه است که در زیر سازه‌های دوره سیلک ۶ قرار داشته و ازاین‌رو بافت و بستر این مجموعه اکنون چندان مشخص نیست و تشخیص آن به فصول آتی وا نهاده می‌شود.
چالش‌های پیش روی تپه سیلک
سالهاست که سیلک از تعرض‌ها در امان نیست، ماجرا برمی‌گردد به چهار دهه قبل، سال‌هایی که تکاپو برای توسعه کشت محصول گندم نشانی را روانه زمین‌های ملی سیلک کرد، از آن سال‌ها همه این روزها را پیش‌بینی می‌کردند اما تلاش کارشناسان نتوانست ورق را برای قدیمی‌ترین سکونتگاه فلات مرکزی ایران برگرداند و حالا این محوطه باستانی در چمبره‌ای از ساخت‌وسازها گرفتار آمده است.
زمین‌هایی که روزی برای کشاورزی در اختیار مردم قرار گرفت، بعدها بلای جان سیلک شد، چمبره ای از ساخت‌وسازها در اطراف یک محوطه باستانی که هیچ‌کس نتوانست جلودارش باشد و هرروز تعرض‌ها بیشتر و بیشتر شد، سال‌های گذشته به دلیل نبود وحدت رویه در برخورد با ساخت‌وسازهایی که حریم و عرصه سیلک را مورد تجاوز قرار داده‌اند موجب شد که قانون‌شکنی روند معمولی بگیرد و حالا متولیان میراث فرهنگی به‌سختی می‌توانند از پس این تخلفات ریزودرشت برآیند.
گرچه اجرای حکم تخریب چند خانه‌باغ هشداری بود برای دلالانی که زمین‌های دولتی را خریداری و ساخت‌وساز می‌کنند اما این تصرف گسترده در حریم تپه باستانی سیلک، همیاری و البته قدرت اجرایی بیشتری را برای میراث فرهنگی می‌طلبد تا بتواند تنها تا حدودی آثار تصرفاتی که تپه سیلک را محصور و یا منظر آن را مخدوش کرده است پاک کند.
حریم و عرصه تپه سیلک در سال ۹۷ بازنگری شده است اما هنوز هم به عرصه این اثر تاریخی به تأکید کارشناسان دست‌اندازی می‌شود، هفته گذشته خانه باغی که در عرصه سیلک ساخته‌شده بود با حکم قضائی و ورود دایره اجرای احکام شهرداری کاشان تخریب شد، این‌یک مورد از هشت حکم تخریبی بود که باید اجرا می‌شدند اما همه این هشت مورد تنها مشت نمونه خروار از ساخت‌وسازهایی است که هرکدام راه گریزی یافته و با تمام هشدارها و اخطارها حریم و یا عرصه تپه سیلک را خانه و یا خانه باغ کرده‌اند.
سیلک، گرفتار در ساخت‌وسازهای جدید
علیرضا جعفری زند، باستان‌شناس و از کارشناسان رسمی دادگستری در ابنیه و آثار تاریخی کسی است که بسیاری از پرونده‌های ساخت‌وساز غیرمجاز در حریم و عرصه سیلک را بررسی و کارشناسی کرده است. وی معتقد است که شهرداری و میراث فرهنگی باید ماجرای ساخت‌وسازها را پیش از شروع کار متخلفان جلودار باشند و در یک‌کلام تکلیف این قضیه را هرچه زودتر روشن کنند.
این باستان‌شناس با اشاره به سی‌وسه حکم تخریب و نبود قدرت اجرایی لازم برای برخورد با این تخلفات گفت: باوجود اطلاع از ممنوعیت ساخت‌وسازها در حریم درجه‌یک سیلک، اهالی بدون مجوز از شهرداری و میراث فرهنگی شروع به ساخت‌وساز می‌کنند. پایگاه سیلک در این رابطه بارها در حین ساخت اخطار می‌دهد ولی متأسفانه با برخورد بد عده‌ای و حتی ضرب و شتم روبه‌رو شده‌اند.
وی افزود: درواقع کوتاهی از پایگاه سیلک نیست ولی قادر هم نیست که در مقابل این هجوم پایداری کند و دچار رویکردی است که مرتب در حال جنگیدن با افراد متخلف است.
به گفته جعفری زند بخشی از منطقه فین که سیلک در آن واقع‌شده است از سال ۷۶ به این‌سو جهت ساخت‌وساز موردتوجه قرار گرفت و قیمت زمین‌های این ناحیه روند صعودی گرفت، عکس‌های هوای اطراف سیلک در سال‌های ۷۵ نشان می‌دهد که تمامی زمین‌های اطراف سیلک، مزارع و باغ بوده‌اند اما طی بیست گذشته به دلیل مرغوبیت منطقه و شروع ساخت‌وسازها، بسیاری از زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها تخریب و تبدیل به خانه‌های مسکونی شدند.
تعیین حریم تپه سیلک برای دومین بار
وی با اشاره به اینکه سیلک تاکنون دو بار تعیین حریم شده است، افزود: متأسفانه تا دیواربه‌دیوار تپه شمالی و جنوبی سیلکساخت‌وساز شده است و دهن‌کجی بسیار بزرگ اینکه یک‌خانه بسیار مجلل و بلندمرتبه به سبک کنگره آمریکا در نزدیکی تپه شمالی موجب شده است که بقیه هم با استناد به ساخت این خانه از دوگانگی برخورد میراث فرهنگی انتقاد کنند.
زند معتقد است که باید هر ۲ نهاد یعنی شهرداری و میراث فرهنگی در کنار هم، محکم در برابر تخلفات برخورد کنند. این کارشناس دادگستری در طول سال‌های گذشته با پرونده‌های دست‌اندازی به هر نحو در عرصه و حرائم سیلک روبه‌رو بوده است. وقتی عرصه و حرائم یک اثر تاریخی را مشخص می‌کنیم، هم دست‌اندازی به خود این حریم و عرصه و هم مخدوش کردن منظر عمومی مشکل‌ساز است، درواقع نباید در کنار این آثار، بناهایی ساخته شود که آن اثر را تحت شعاع قرار دهد.
وی ادامه داد: متأسفانه در سیلک این اتفاق افتاده و شما امروز اگر به سیلک بروید، می‌بینند که اطراف آنچه خانه‌های بلندمرتبه‌ای ساخته‌شده است، این رویکردها چشم‌انداز زشتی را برای تپه‌های تاریخی سیلک ایجاد کرده و بنابراین سیلک در این ساخت‌وسازهای جدید در حال گم‌شدن است.
آنچه از صحبت این کارشناسان برمی‌آید باوجود ثبت ملی این تپه هنوز این اثر ارزشمند تاریخی از عواملی چون ساخت‌وسازهای غیرمجاز و غیره در امان نیست و می‌طلبد که نهاده‌ای متولی همچون میراث فرهنگی، دادگستری و غیره توجه بیشتری به این میراث ارزشممند تاریخی داشته باشد.
بافت تاریخی کاشان یکی از گنجینه‌های ارزشمند فرهنگی و تاریخی ایران است که به دلیل معماری خاص، پیشینه غنی و نقش مهم آن در تحولات تمدنی، اهمیت فراوانی دارد. این بافت نه تنها نشان‌دهنده تمدن‌های مختلف از دوران باستان تا امروز است، بلکه از دیدگاه شهرسازی نیز نمونه‌ای بی‌نظیر از تلفیق هنر، فرهنگ، و زندگی شهری در دل یک محیط طبیعی و تاریخی محسوب می‌شود.
سیلک: نقطه آغازین تمدن کاشان
شهر کاشان با تمدنی به قدمت چندین هزار سال، با وجود محوطه باستانی «تپه‌های سیلک» به عنوان یکی از کهن‌ترین مراکز تمدنی جهان شناخته می‌شود. این محوطه باستانی که شامل دو تپه و دو گورستان است، به عنوان نقطه آغازین تمدن شهرنشینی در این منطقه محسوب می‌شود و نشان‌دهنده روند تدریجی تکامل سکونتگاه‌های انسانی، از کشاورزی و دامداری تا شکل‌گیری جوامع شهری است. **سیلک** یکی از مثال‌های بارز معماری اولیه در فلات ایران است که در آن از خشت و گل برای ساختن خانه‌ها و فضاهای عمومی استفاده شده است. این نوع معماری با تکیه بر منابع محلی، نشان از هماهنگی انسان با محیط طبیعی خود دارد که یکی از اصول کلیدی معماری بومی و پایدار است.
بافت تاریخی کاشان در دوران‌های مختلف، به‌ویژه در دوران صفویه و قاجار، با معماری خاص و بی‌نظیر خود شهرت یافت. این معماری که یکی از نمونه‌های برجسته معماری اسلامی ایران به شمار می‌رود، ویژگی‌های متعددی دارد که از جمله آنها می‌توان به استفاده از آجر، کاشی‌کاری، گچبری‌های هنری و نقوش اسلیمی اشاره کرد. ساختمان‌های تاریخی کاشان با بهره‌گیری از حیاط‌های مرکزی، بادگیرها، و ایوان‌ها، به‌طور مؤثری با شرایط اقلیمی خشک و گرم این منطقه تطبیق یافته‌اند. این سازه‌ها نه تنها فضای مناسبی برای زندگی روزمره فراهم می‌کردند، بلکه از نظر زیبایی‌شناسی نیز نمونه‌ای از کمال هنر معماری ایرانی هستند.
از دیگر عناصر مهم بافت تاریخی کاشان، خانه‌های تاریخی هستند. «خانه بروجردی‌ها»، «خانه عباسیان» و «خانه طباطبایی‌ها» نمونه‌های شاخصی از معماری مسکونی در دوران قاجار و صفویه هستند. این خانه‌ها با حیاط‌های وسیع، اتاق‌های تابستان‌نشین و زمستان‌نشین، و حوض‌های آب در مرکز حیاط، نمونه‌ای از یک معماری بی‌نظیر ایرانی است که به‌طور همزمان نیازهای اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی ساکنان را پاسخ می‌دهد. در طراحی این خانه‌ها، اصل حریم خصوصی خانواده به‌طور کامل رعایت شده و با بهره‌گیری از «پلان‌های درون‌گرا»، فضای زندگی درونی خانه از دید خارجیان محفوظ مانده است.
«بازار کاشان» نیز یکی از مهم‌ترین فضاهای شهری در این بافت تاریخی است. این بازار که در قلب شهر قدیم واقع شده، از دوران صفویه تا قاجار محل تجمع تجار و صنعتگران بوده و هنوز هم بافت و ساختار اصلی خود را حفظ کرده است. این بازار شامل تیمچه‌ها، کاروانسراها، حمام‌ها و مساجد است و به عنوان یک عنصر کلیدی در شهرسازی ایرانی، همواره نقشی مرکزی در شکل‌دهی به بافت شهری ایفا کرده است. «تیمچه امین‌الدوله»، با سقف گنبدی و پنجره‌های مشبک نورگیر، از جمله زیباترین بخش‌های این بازار است که به‌عنوان شاهکار معماری ایرانی شناخته می‌شود. این تیمچه نمونه‌ای از طراحی فضای شهری است که همزمان با حفظ تناسبات انسانی، از اصول زیبایی‌شناسی و عملکردی نیز برخوردار است.
یکی از نکات برجسته در معماری تاریخی کاشان، استفاده از اصول معماری پایدار است. بهره‌گیری از مصالح بومی مانند خشت، گل، و آجر، استفاده از «بادگیرها» برای تهویه طبیعی و خنک کردن فضاهای داخلی، و طراحی حیاط‌های مرکزی به‌عنوان قلب خانه‌ها که باعث کاهش حرارت و افزایش جریان هوا می‌شوند، از جمله اصول پایداری در معماری این منطقه هستند. این ویژگی‌ها نشان‌دهنده درک عمیق معماران قدیم کاشان از محیط طبیعی و نیازهای زیست‌محیطی است.
بافت شهری کاشان نیز به‌عنوان یک سیستم پیچیده شهری، توانسته است همزمان نیازهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ساکنان خود را تأمین کند. محله‌ها و گذرهای تاریخی کاشان به گونه‌ای طراحی شده‌اند که همسایگی‌ها و روابط اجتماعی در آن تقویت شود. در این شهر، فضاهای عمومی مانند مساجد، حمام‌ها، و کاروانسراها به‌عنوان نقاط ارتباطی میان ساکنان عمل می‌کردند و ارتباط میان بخش‌های مختلف شهر را تسهیل می‌نمودند. این بافت شهری که حول محور بازار و مراکز مذهبی شکل گرفته، یکپارچگی خاصی در فضاهای شهری ایجاد کرده و تعامل اجتماعی میان ساکنان را افزایش داده است.
بافت تاریخی کاشان نه تنها به‌عنوان میراثی ارزشمند از گذشته‌ای پررونق، بلکه به‌عنوان نمونه‌ای الهام‌بخش از تعاملات هوشمندانه انسان با محیط زیست و طراحی شهری بر پایه اصول پایداری و همزیستی، اهمیت دارد.