شهر نیشابور، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران، تاریخچه‌ای عمیق و پیچیده دارد که در هاله‌ای از اسطوره‌ها و افسانه‌ها پوشیده شده است. این شهر که با نام‌های کهن مانند «رئِوَنْت» در متون ایرانی همچون اوستا آمده، به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز جغرافیایی و فرهنگی ایران شناخته می‌شود. نیشابور از آغاز آفرینش با اسطوره‌هایی نظیر کوه ریوند و دریاچه سوور پیوند خورده است و آتشکده «آذر برزین‌مهر»، که یکی از سه آتش مقدس زرتشتیان بوده، بر کوه ریوند قرار داشته است.

یافته‌های باستان‌شناسی در این منطقه نشان می‌دهد که نیشابور در دوران‌های مختلف تاریخی از دوران نوسنگی تا عصر ساسانیان مورد توجه بوده است. محوطه‌های باستانی متعددی مانند تپه برج، شهرک فیروزه، و تپه بلوچ با قدمت بیش از ۵۵۰۰ سال در این منطقه کشف شده‌اند که نشان‌دهنده تاریخچه طولانی و پیوسته این منطقه در پیش از تاریخ است. در این محوطه‌ها آثار متعددی از ابزارهای سنگی و برنزی، سازه‌های گودالی و کوره‌های پخت سفال کشف شده است که حیات پررونق در این دوره‌ها را نشان می‌دهد.

نام نیشابور در دوران‌های مختلف تاریخی همچون هخامنشیان، پارتیان و ساسانیان به عنوان ابرشهر به کار رفته است. این نام که به معنای “شهر بالای هخامنشیان” تعبیر شده، نشان‌دهنده اهمیت این منطقه در تاریخ ایران است. در دوره پارتیان، **آذر برزین‌مهر** به عنوان یکی از آتش‌های مقدس زرتشتی در این منطقه قرار داشت و نقش مهمی در فرهنگ و دین مردم ایفا می‌کرد. همچنین، یافته‌هایی از دوران هخامنشی مانند سکه‌های دوران **فرهاد دوم** اشکانی نشان از وجود ضرابخانه و اهمیت اقتصادی این شهر در آن دوران دارد.

در دوران اسلامی، نیشابور یکی از مهم‌ترین شهرهای خراسان و حتی جهان اسلام به‌شمار می‌رفت. این شهر در دوره‌های مختلف، به ویژه در زمان غازان‌خان و ابوسعید بهادرخان، دوباره رونق گرفت و به یکی از مراکز مهم فرهنگی، اقتصادی و علمی خراسان تبدیل شد. همچنین نیشابور در دوره صفوی و با ساخت بناهای باشکوهی همچون مسجد جامع نیشابور، کاروانسرای شاه‌عباسی و بازار سرپوشیده به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران شناخته می‌شد.

نیشابور در زمان صفویان و قاجاریان به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی خود همچنان جایگاه مهمی داشت و بسیاری از بناهای این دوره، از جمله کاروانسرای قدمگاه و مسجد قدمگاه، تا امروز به یادگار مانده‌اند.

در مجموع، نیشابور با تاریخ پرشکوه و باستانی خود، یکی از شهرهای مهم و برجسته ایران است که همواره به‌عنوان نمادی از فرهنگ، علم و تمدن ایرانی شناخته شده است.

• درگاه اینترنتی شهرداری نیشابور: https://neyshabur.ir
• درگاه اینترنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی-شهرستان نیشابور: https://neyshaboor.razavichto.ir