شهر تاریخی ماسوله، واقع در استان گیلان، یکی از بوم‌شهرهای برجسته ایران است که به دلیل معماری منحصربه‌فرد، فرهنگ غنی و تاریخ کهن خود، به عنوان یکی از مهم‌ترین میراث‌های ملی و فرهنگی کشور شناخته می‌شود. این شهر با سابقه‌ای بیش از هزار سال، نمونه‌ای از همزیستی انسان با طبیعت و تجلی‌گر اصول معماری پایدار است که از دوران گذشته تا کنون حفظ شده است. ماسوله با معماری پلکانی خود، یکی از نمادهای مهم معماری مناطق کوهستانی ایران است.

معماری ماسوله به‌ویژه در دوران زنديه شکل گرفته است. خیابان‌ها و معابر کم‌عرض و پلکانی ماسوله مانع ورود وسایل نقلیه موتوری به داخل بافت تاریخی شهر می‌شود و این خود به حفظ اصالت تاریخی و محیط طبیعی آن کمک کرده است. ساختمان‌ها معمولاً دو طبقه ساخته می‌شوند و در این ساختار، سقف هر خانه به عنوان حیاط خانه بالایی عمل می‌کند که این ویژگی باعث پیوستگی فضاهای مسکونی و مناظر شهری شده است. اختلاط کاربری در این شهر نیز مشهود است؛ به گونه‌ای که مراکز تجاری، خدماتی و بازار چهار طبقه در مرکز شهر قرار دارند و تمامی محله‌های اصلی شهر به این بافت متصل هستند.

شهر ماسوله دارای چهار محله اصلی به نام‌های: «خانه‌بر»، «مسجدبر»، «کی‌سر» و «اسد محله» است. در این محله‌ها بیش از ۳۵۰ واحد مسکونی، بیش از ۱۲۰ واحد تجاری، و چندین کاروانسرا و حمام تاریخی قرار دارد که نشان از رونق اقتصادی و اجتماعی این شهر در دوره‌های گذشته دارد. بازار ماسوله که در چهار طبقه ساخته شده، نه تنها به‌عنوان قلب اقتصادی شهر، بلکه به‌عنوان فضایی فرهنگی و اجتماعی نیز عمل می‌کند.

ماسوله نه تنها به دلیل معماری و محیط طبیعی‌اش شناخته شده است، بلکه دارای تاریخی بسیار کهن است. **کهنه ماسوله** که در ۸ کیلومتری شهر کنونی قرار دارد، به عنوان سکونتگاه اصلی اولیه مردم ماسوله شناخته می‌شود. کاوش‌های باستان‌شناسی نشان داده‌اند که این منطقه از قرن پنجم تا هشتم هجری قمری یکی از مراکز مهم فلزکاری بوده و آثار ارزشمندی از دوران «پارتی» و «سلجوقی» در این منطقه کشف شده است. از جمله این آثار می‌توان به «سفالینه‌های لعابدار» با مشخصات دوره سلجوقی اشاره کرد که نشان از اهمیت فرهنگی و تاریخی این منطقه دارد.

ماسوله در سال ۱۳۵۴ به عنوان نخستین شهر تاریخی زنده ایران در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. این شهر با حفظ ساختار سنتی خود همچنان محل زندگی مردم محلی است و همچنین به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم کشور شناخته می‌شود. تلاش‌ها برای ثبت جهانی ماسوله از سال ۱۳۹۰ آغاز شده است، اما چالش‌های مدیریت شهری و وجود برخی بناهای ناهمگون در حریم تاریخی شهر مانع این ثبت جهانی شده است. با این حال، ماسوله با حفظ فرهنگ، معماری و تاریخ خود همچنان یکی از ارزشمندترین شهرهای تاریخی ایران به شمار می‌رود.

• درگاه اینترنتی شهرداری کرمانشاه: https://masoolehcity.ir
• درگاه اینترنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان: https://gilan.mcth.ir