گناباد

شهر گناباد، یکی از مناطق باستانی و کهن ایران است که در شاهنامه فردوسی نیز بارها با نام‌های کنابد، جنابد و گنابد از آن یاد شده است. این شهر و به‌ویژه منطقه زیبد، محل جنگ‌های اسطوره‌ای میان توران و ایران دانسته شده است. در شاهنامه، مدفن پیران ویسه، وزیر افراسیاب، در گناباد ذکر شده که به روایتی هنوز هم در این شهر قرار دارد.

در سفرنامه ناصرخسرو نیز به بخش کوهستانی کاخک و روستای کلات گناباد اشاره شده است. او از کوهپایه‌های قهستان و درختان پسته کوهی در این ناحیه سخن گفته است. همچنین، در کتاب “تاریخ حافظ ابرو” آمده که گناباد در سده‌های ۸ و ۹ قمری مرکز ولایت قهستان بوده و از ولایات مهم خراسان به شمار می‌آمده است.

گناباد از نظر تاریخی، شاهد سه رویداد برجسته پیش از اسلام بوده است: نخست، جنگ دوازده‌رخ؛ دوم، فرار یزدگرد سوم به گناباد و ساخت قلعه زیبد و ایوان درب صوفه؛ و سوم، حرکت بهرام‌شاه در این منطقه. این شهر همچنین در دوره اسلامی نقش کلیدی در مبارزات تاریخی علیه اسماعیلیان داشته و جنگ‌های موسوم به ملاحده در قلعه‌های اسماعیلی این منطقه و قاین روی داده است.

گناباد به دلیل آب‌انبارهای تاریخی‌اش نیز شهرت دارد. آب‌انبارهای بزرگی که در گذشته، منبع تأمین آب خنک برای مردم شهر بودند. یکی از معروف‌ترین این آب‌انبارها، آب‌انبار حسینیه گناباد، در خیابان سعدی قرار داشت که تا سال ۱۳۶۳ همچنان مورد استفاده بود. این آب‌انبار در زمستان با برف و یخ پر می‌شد و در تابستان‌ها آب سرد و خنک به مردم ارائه می‌داد و به آن “یخچال خانه” نیز می‌گفتند، به طوری که در تابستان‌های قدیم حتی به مردم یخ هم می‌فروختند.

گناباد از دیدگاه تاریخی و فرهنگی، با برخورداری از قلعه‌های باستانی، آب‌انبارهای عظیم و یادگارهای اسطوره‌ای و اسلامی، یکی از شهرهای ارزشمند و دارای اهمیت در تاریخ ایران محسوب می‌شود.

• درگاه اینترنتی شهرداری گناباد: http://www.shahrdari-gonabad.ir
• درگاه اینترنتی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گناباد: https://gonabad.razavichto.ir