کرمانشاه

بافت تاریخی شهر کرمانشاه، به عنوان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مناطق ایران، نشان‌دهنده قدمت و اهمیت فرهنگی این شهر در طول تاریخ است. کرمانشاه با قرار گرفتن در مسیر شاهراه‌های ارتباطی میان شرق و غرب، همواره از لحاظ فرهنگی، اقتصادی و مذهبی نقش بسزایی ایفا کرده است. این شهر با وجود آثار تاریخی فراوان از دوران پیش از اسلام تا دوران اسلامی و قاجار، دارای بافت تاریخی منحصربه‌فردی است که ترکیبی از معماری ایرانی، ساسانی و اسلامی را به نمایش می‌گذارد.

کرمانشاه یکی از شهرهای باستانی ایران است که قدمتش به دوران مادها و هخامنشیان می‌رسد. یکی از مهم‌ترین آثار باقی‌مانده از دوران باستان در این شهر، «طاق بستان» است که متعلق به دوران ساسانی است. طاق بستان با نقش برجسته‌هایی از شاهان ساسانی مانند اردشیر دوم و خسرو پرویز، از شاهکارهای هنر سنگ‌تراشی ایرانی به شمار می‌رود. این مجموعه نه تنها از لحاظ هنری و معماری ارزشمند است، بلکه نشان‌دهنده جایگاه ویژه کرمانشاه در دوران ساسانی به عنوان یکی از مراکز مهم حکومتی و فرهنگی بوده است.

پس از ورود اسلام به ایران، کرمانشاه همچنان به عنوان یکی از شهرهای مهم غرب ایران باقی ماند. در دوران سلجوقیان و ایلخانان، بسیاری از بناهای مذهبی و تجاری در این شهر ساخته شدند. یکی از این آثار مهم، «مسجد عمادالدوله» است که در دوران قاجار ساخته شد اما ریشه‌های معماری آن به دوره‌های پیشین بازمی‌گردد. این مسجد با ایوان‌ها و گنبدهای زیبا و نقوش کاشی‌کاری، نمونه‌ای از معماری ایرانی-اسلامی است که در آن اصول زیبایی‌شناسی و کاربری همزمان رعایت شده است. بازار سنتی کرمانشاه نیز از دیگر آثار برجسته بافت تاریخی این شهر است. این بازار که به دوره قاجار بازمی‌گردد، با طاق‌ها و گنبدهای آجری خود یکی از مراکز مهم اقتصادی و اجتماعی شهر بوده و هنوز هم به عنوان مرکز تجارت سنتی فعال است. بازار کرمانشاه با توجه به طراحی خاص خود که ترکیبی از سراها، تیمچه‌ها و کاروانسراهاست، نمونه‌ای از بازارهای سنتی ایرانی است که بافت شهری را به گونه‌ای سازماندهی می‌کرده که نیازهای اقتصادی و اجتماعی ساکنان را پاسخگو باشد.

در دوران صفویه و به ویژه قاجار، کرمانشاه به عنوان یکی از مراکز نظامی و سیاسی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد. بسیاری از بناهای تاریخی این دوران به جا مانده‌اند که نشان از توسعه شهری و اهمیت استراتژیک کرمانشاه در این دوره‌ها دارد. «تکیه معاون‌الملک» یکی از بناهای مهم دوران قاجار است که به عنوان مکانی مذهبی و فرهنگی شناخته می‌شود. این بنا با کاشی‌کاری‌های نفیس و تصاویر تاریخی خود، به عنوان یکی از آثار برجسته معماری دوران قاجار در غرب ایران شناخته می‌شود. خانه‌های تاریخی کرمانشاه نیز از دیگر آثار مهم این دوره هستند. این خانه‌ها با طراحی سنتی ایرانی و استفاده از عناصر معماری محلی مانند حیاط‌های مرکزی، ایوان‌های ستون‌دار و تزئینات گچبری و کاشی‌کاری، نمونه‌ای از سبک زندگی و معماری ایرانی در دوران قاجار هستند. «خانه خواجه‌باروخ»، یکی از این خانه‌های تاریخی است که به عنوان نمونه‌ای از معماری ایرانی-قاجاری همچنان پابرجاست.

بافت تاریخی کرمانشاه دارای ویژگی‌های خاص معماری است که آن را از دیگر شهرهای ایران متمایز می‌کند. گذرها و کوچه‌های باریک با دیوارهای بلند، فضاهای عمومی مانند مساجد، حمام‌ها و بازارها، و استفاده از مصالح محلی مانند سنگ و آجر از جمله ویژگی‌های بافت تاریخی این شهر است. حمام‌های تاریخی کرمانشاه نیز به عنوان یکی از فضاهای مهم اجتماعی در بافت شهری، نقشی برجسته در زندگی روزمره مردم ایفا می‌کردند. این حمام‌ها علاوه بر کاربرد بهداشتی، مکانی برای تعاملات اجتماعی و فرهنگی مردم بودند.

بافت تاریخی کرمانشاه نمایانگر تعامل موفق میان انسان و محیط در طول تاریخ است. این شهر با وجود آثار برجسته‌ای از دوران ساسانی، اسلامی و قاجار، به عنوان یکی از مراکز مهم تاریخی و فرهنگی ایران شناخته می‌شود. حفظ و احیای این بافت نه تنها به معنای حفاظت از آثار تاریخی است، بلکه به تقویت هویت فرهنگی و ملی کمک می‌کند. کرمانشاه به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران، همواره نقشی مهم در تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور داشته است و بافت تاریخی آن همچنان گواهی بر این اهمیت است.

• درگاه اینترنتی شهرداری کرمانشاه: https://kermanshah.ir 
• درگاه اینترنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه: https://kermanshah.mcth.ir