تبریز

بافت تاریخی شهر تبریز، یکی از ارزشمندترین میراث‌های شهرسازی ایران، تجلی‌گاه هویت و تاریخ غنی این کهن‌شهر است. این بافت که عمدتاً در محدوده حصار نجف قلی خانی قرار دارد، شامل مجموعه‌ای متنوع از عناصر شهری، بناهای تاریخی و فضاهای عمومی است که هر یک بیانگر بخشی از تاریخ پرفراز و نشیب تبریز می‌باشند.

حصار نجف قلی خانی، که پس از زلزله سال 1193 هجری قمری ساخته شد، محدوده اصلی بافت تاریخی تبریز را مشخص می‌کند. این محدوده در برگیرنده محله‌های تاریخی مهمی چون راسته کوچه، شهناز، تربیت، نوبر، خیابان و دوه چی است. هر یک از این محله‌ها دارای ویژگی‌های منحصر به فرد معماری و شهرسازی هستند که بیانگر شیوه زندگی و ساختار اجتماعی-اقتصادی دوره‌های مختلف تاریخی می‌باشند.

مهم‌ترین عنصر بافت تاریخی تبریز، بازار تاریخی این شهر است که به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این بازار نه تنها یک مرکز تجاری، بلکه یک فضای شهری چندعملکردی است که نقش مهمی در ساختار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهر ایفا می‌کند. معماری پیچیده و شبکه‌ای بازار تبریز، با راسته‌ها، تیمچه‌ها و سراهای متعدد، نمونه‌ای بی‌نظیر از شهرسازی سنتی ایرانی-اسلامی است. در کنار بازار، بناهای تاریخی متعددی در بافت قدیمی تبریز وجود دارند که هر یک نمایانگر دوره‌ای از تاریخ معماری و شهرسازی ایران هستند. مسجد کبود با کاشی‌کاری‌های منحصر به فردش، ارگ علیشاه به عنوان نمادی از معماری ایلخانی، و مسجد جامع تبریز از جمله این بناها هستند.

شبکه معابر در بافت تاریخی تبریز، با کوچه‌های باریک، نمونه‌ای از شهرسازی ارگانیک است که متناسب با اقلیم و شرایط اجتماعی-فرهنگی شکل گرفته است. این ساختار نه تنها به لحاظ زیبایی‌شناختی ارزشمند است، بلکه از نظر اقلیمی نیز کارآمد بوده و به حفظ حریم خصوصی ساکنان کمک می‌کرده است.

علی‌رغم آسیب‌های وارده به بافت تاریخی تبریز در طول زمان، چه از طریق حوادث طبیعی مانند زلزله و چه به واسطه توسعه‌های شهری نامتناسب، این بافت همچنان یکی از مهم‌ترین دارایی‌های فرهنگی و تاریخی شهر محسوب می‌شود. 

• درگاه اینترنتی شهرداری تبریز: https://tabriz.ir
• درگاه اینترنتی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان شرقی: https://eachto.ir