مقدمه
شهرهای تاریخی گنجینهای از میراث ملموس و ناملموس تاریخی ایران را در خود پروراندهاند. بافت تاریخی شهرها جزیی از سرمایه ملی و فرهنگی ایران هستند که نه تنها به لحاظ زیبایی شناسی، تداوم خاطرات جمعی و هویت بخشی شهرهای ما ارزشمند میباشند، بلکه محل سکونت و معیشت میلیونها نفر به شمار میروند. بنابراین حفاظت، صیانت، احیا، مرمت و بهرهبرداری از این میراث تاریخی و دگرگشت آنها به ثروت های شهری دارای اهمیت و ارزش ویژه است. صیانت از این گنجینههای ارزشمند نیز به نگاه جامع و مسئولانه، مدیریت یکپارچه، منسجم و کارآمد نیاز دارد. بدین رو و در راستای تحقق این مهم و به منظور افزایش تعامل، همفکری، همافزایی و هماهنگی در شیوه مداخله در این بافتها، شکلگیری یک مجمع میان متولیان امر در شهرهای تاریخی ایران ضروری است.
بدین منظور و در راستای اجرای بندهای 5 و 9 سیاستهای کلی نظام در بخش شهرسازی ابلاغی مقام معظم رهبری مورخ 29/11/1389، بند 6 ماده اساسنامه سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور و همچنین مواد 9، 14 و 16 قانون حمایت از مرمت و احیاء بافت های تاریخی- فرهنگی مصوب 12/4/1398 مجلس شورای اسلامی، پیشنهاد تشکیل مجمع شهرهای تاریخی ایران مطرح و با توجه به نامه شماره 53362 مورخ 27/09/1401 سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور موافقت و دبیرخانه دائمی آن در شهرداری اصفهان راهاندازی گردید. این اساسنامه در راستای تعیین چارچوب تشکیلاتی، فرآیند، سازوکار و فعالیت در شهرهای تاریخی تهیه و در جلسه مورخ 24/02/1403 هیئت موسس به تصویب رسید.
ماده 1- نام
مجمع شهرهای تاریخی ایران (که از این پس مجمع نامیده میشود) به عنوان سازمانی غیرانتفاعی متشکل از شهرهای تاریخی ایجاد میشود.
ماده2- تعاریف
الف-حفاظت: به معنای کلیه فعالیت های پیشینی و پسینی در خصوص پاسداری از ارزش های مادی است همچون بناهای تاریخی.
ب- مرمت: عملیات تخصصی و همه جانبه (کمی و کیفی) است که هدف آن حفاظت، بیان و آشکار کردن ارزشهای تاریخی، فرهنگی و زیباییشناختی یک اثر با لحاظ نمودن اصالت و یکپارچگی آن است و مراحل گوناگونی اعم از تداوم، تثبیت و استحکام بخشی تا بازگردانی وضعیت موجود به وضعیت اصیل و پایدار را شامل میشود.
پ- احیاء: فرآیندی هدفمند از مجموعه اقدامات را شامل میشود که به منظور حفاظت و ارتقای کیفی با حفاظت اصالت و یکپارچگی در بافتهای تاریخی-فرهنگی انجام میشود.
ت-صیانت: به معنای کلیه فعالیتهای پیشینی و پسینی در خصوص پاسداری از ارزش های معنوی است همچون بناهای معنوی که مربوط به تاریخ و فرهنگ یک کشور باشد.
ث-حریم بنا: نواحی اطراف یک اثر فرهنگی، تاریخی، طبیعی ملی یا جهانی که همراه با ضوابط و مقررات قانونی با هدف محافظت موثر از آن اثر و حمایتهای قانونی به عنوان لایههای حفاظتی (منظری، ساختاری، عملکردی) بر روی نقشه، مشخص میشود.
ج-محدوده بافت تاریخی: محدوده یک منطقه تاریخی و فرهنگی ثبت شده که همراه با ضوابط و مقررات قانونی با هدف محافظت موثر از آثار فرهنگی، تاریخی، طبیعی ملی یا جهانی موجود در آن منطقه و حمایت های قانونی به عنوان لایههای حفاظتی (منظری، ساختاری، عملکردی) روی نقشه، مشخص میشود (قانون حمایت از مرمت و احیای بافت های تاریخی- فرهنگی، مصوب 19/04/1398).
ماده 3- اهداف مجمع شهرهای تاریخی ایران
- حفاظت و احیای بافتهای تاریخی شهرهای ایران؛
- ارتقاء فرهنگ جوامع محلی در جهت حفاظت و احیاء؛
- به اشتراک گذاشتن دانش و تجربه در حوزه فعالیت و مداخله در بافتهای تاریخی شهرهای ایران؛
- ایجاد زمینه‌های رقابت پذیری شهرها در نحوه حفاظت از بافتهای تاریخی شهرهای ایران؛
- همفکری و تشریک مساعی در خصوص بازنگری سیاستها، اصول و برنامههای مرتبط با بافت تاریخی شهرهای ایران؛
- ظرفیت‌سازی جهت آموزش تخصصی مشاوران تهیه کننده طرحهای توسعه و عمران شهری و مدیران شهری؛
- ایجاد، ترویج و توسعه برند و جایگاه شهرهای تاریخی ایران در سطوح ملی و بین المللی؛
- ارتقاء سهم درآمدهای حاصل از گردشگری در اقتصاد شهرهای تاریخی
ماده 4- وظايف مجمع شهرهای تاریخی ایران
الف) وظایف در حوزه حفاظت و احیاء
- تدوین و پیشنهاد برنامههای حفاظت و احیاء در بافت تاریخی؛
- تدوین و پیشنهاد ضوابط و مقررات شهرسازی ویژه در بافت تاریخی به شورای عالی معماری و شهرسازی؛
- تدوین و پیشنهاد معیارهای نظارت بر کیفیت طرحهای بهسازی، احیاء و مرمت متناسب با اولویتها و موازین حفاظت شهری؛
- همکاری با نهادها ذی ربط به منظور شناسایی بناها و محوطههای ارزشمند شهرهای تاریخی و پیشنهاد جهت ثبت ملی و جهانی؛
- شناسایی آثار تاریخی متناظر در شهرهای عضو و اجرای برنامه های مشترک ملی و بین المللی عطف به اشتراکات مزبور؛
- تعریف برنامه های اقدام مشترک احیای بافت های تاریخی به کمک نهادهای مرتبط ملی و بینالمللی؛
ب) وظایف در حوزه آموزش و ترویج
- برنامه ریزی در خصوص برگزاری تورهای گردشگری به صورت ادواری در هر یک از شهرهای عضو به منظور آشنایی با اقدامات انجام شده توسط هر یک از شهرداری ها؛
- پیشنهاد برنامهها در خصوص تحقق اقدامات ترویجی در حوزه آموزش شهروندان با هدف حفاظت از بافت تاریخی و جلب مشارکت ساکنین و مالکین در حوزه مرمت بناها، محوطه ها و بافتهای تاریخی؛
- برگزاری همایش ملی شهرهای تاریخی و سایر رویدادهای ملی و بین المللی مرتبط با بافت تاریخی؛
- پیشنهاد برنامههای فرهنگی و اجتماعی با هدف تقویت وجهه محلات تاریخی با تاکید بر داشتهها و ارزشهای تاریخی بافت و شکلگیری تعاملات و خاطرات جمعی در بستر بافت تاریخی؛
- مطالبه تدوین پیوستهای فرهنگی و اجتماعی برای برنامههای اقدام تعریف شده در محدودههای تاریخی و جلوگیری از رخداد پیامدهای مخرب اجتماعی و فرهنگی؛
- تدوین و انتشار بولتن، کتب، مستندات، مقالات و سایر نشریات در حوزههای گوناگون مرتبط با بافت تاریخی؛
- تشریک مساعی و سازماندهی تبادل اطلاعات، تجارب، اقدامات و تحقیقات مشترک و همکاری فنی بین اعضاء؛
- برگزاری رویدادهای مسئله محور و ایده محور.
ج) وظایف در حوزه تسهیل و تعامل بین نهادی
- ایجاد هماهنگی و برقراری ارتباط مستمر و موثر میان شهرداریها (مدیریت بافت تاریخی شهرهای ایرانی) و سایر نهادها از جمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، راه و شهرسازی، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان ثبت اسناد و املاک و تسهیل و بسترسازی در خصوص استفاده از ظرفیتهای قانونی آنها در حفاظت و احیای بافتهای تاریخی؛
- برنامهریزی و پیشنهاد جهت توانمندسازی تشکلهای مردمی و غیردولتی و تقویت نقش موثر آنها در حفاظت و احیای بافتهای تاریخی شهرهای ایران؛
- ایجاد بسترهای تقویت مشارکت نهادهای بینالمللی؛
- پیگیری اجرای برنامههای کلیه دستگاههای اجرایی در ارتباط با رفع نیازهای موجود در حوزههای خدماتی، تجهیزاتی و نیز زیرساختهای مورد نیاز برای ارتقای کیفیت زندگی در بافتهای تاریخی -فرهنگی شهرها.
د) وظایف در حوزه سرمایه گذاری و مشارکت
- پیشنهاد مشوقها، تسهیلات و معافیتها در حوزه بافت تاریخی با هدف جلب مشارکت بخش خصوصی عمومی در راستای مرمت، حفاظت و احیای بافت تاریخی؛
- بستر سازی و تسهیل در زمینه بهره گیری از سرمایههای فعالان بخش خصوصی؛
- تشکیل صندوق سرمایهگذاری حفاظت و احیای بافت و ابنیه تاریخی شهرهای کشور با مشارکت بانکها و موسسات مالی؛
- سازماندهی برنامه ها و پروژههای ضروری برای دستیابی به اهداف مجمع؛
- مشارکت در توسعه گردشگری خلاق و ارتقاء درآمدهای حاصل از آن در شهرهای تاریخی.
ماده 5 -اعضای هیئت موسس
شهرهای تاریخی اصفهان، تهران، شیراز، یزد، تبریز، سمنان، کاشان، همدان، قزوین، اردبیل و کرمانشاه به اضافه شهرهای ایرانی عضو اتحادیه شهرهای تاریخی جهان (ماسوله، کنگ و نیشابور) اعضاء هیئت موسس مجمع را تشکیل میدهند.
ماده6- ارکان
1- هیئت رئیسه
هیئت رئیسه با انتخاب اعضاء در مجمع عمومی و شامل چهار نفر عضو و رئیس دبیرخانه برای یک دوره دو ساله انتخاب و وظیفه هدایت و راهبری مجمع را به عهده دارند.
2- مجمع عمومی
مجمع عمومی، متشکل از تمامی شهرهای عضو مجمع خواهد بود. شهرهای غیر عضو در صورت تمایل میتوانند درخواست خود را به هیئت رئیسه اعلام و با تأیید هیئت رئیسه و تصویب مجمع به عضویت مجمع درآیند.
3- دبیرخانه
شهرداری اصفهان به عنوان دبیرخانه مجمع شناخته می شود و شهردار اصفهان وظیفه اداره دبیرخانه مجمع را بر عهده دارد.
ماده 7- وظایف ارکان
- وظایف هیئت رئیسه
- برگزاری مجمع عمومی سالیانه؛
- تلاش در جهت تحقق اهداف و وظایف مجمع؛
- بررسی درخواست شهرهای داوطلب عضویت؛
- پیشنهاد برنامه فعالیت های مجمع؛
- پیشنهاد بودجه مجمع.
- وظایف مجمع عمومی
- تصویب و اصلاح اساسنامه مجمع؛
- پذیرش متقاضیان عضویت؛
- تصویب آییننامه های داخلی پیشنهادی دبیرخانه؛
- تصمیم گیری در انتخاب میزبان برای برگزاری اجلاس سالانه؛
- بررسی و تصویب برنامه فعالیتهای مجمع و بودجه آن؛
- تصویب میزان حق عضویت اعضاء.
- وظایف دبیرخانه
- انجام وظایف اداری و مکاتباتی مربوط به مجمع؛
- تدوین آیین نامه های داخلی و ارائه به مجمع عمومی جهت تصویب؛
- تدوین برنامه و بودجه جهت تحقق اهداف و وظایف مجمع و ارائه به مجمع عمومی جهت تصویب؛
- پیگیری اجرای مصوبات مجمع عمومی؛
- ارائه گزارش عملکرد مالی و غیرمالی دبیرخانه به مجمع عمومی؛
- دریافت درخواست عضویت اعضای جدید و ارائه به مجمع عمومی جهت تصویب.
تبصره1: تحقق بندهای 2، 3 و 4 با مشارکت سایر اعضا در قالب تشکیل کارگروه های تخصصی پیگیری می گردد.
ماده 8 – عضویت
عضویت در مجمع برای تمامی شهرهای تاریخی امکان پذیر می باشد.
تبصره2: شهر داوطلب عضویت، می تواند درخواست خود را به هیئت رئیسه اعلام و با تأیید هیئت رئیسه به عضویت مجمع درآید.
ماده9- نمایندگی
نماینده هر شهر عضو، شهردار شهر و یا در شرایط اضطرار یکی از معاونین مرتبط آن شهرداری به عنوان نماینده تام الاختیار است که در مجمع عمومی شرکت می‌کند.
ماده10- انصراف از عضویت
یک شهر عضو میتواند با ارسال درخواست کتبی به هیأت رئیسه از مجمع خارج شود.
تبصره3: خروج یک شهر عضو تأثیری بر تعهدات مالی معوق و تعهدات بودجهای آن برای سال انصراف نخواهد داشت.
ماده 11- رأی گیری
مجمع عمومی با حضور بیش از نیمی از اعضای مجمع رسمیت مییابد.
همه موضوعات (به جزء موارد مقرر در اساسنامه) با رأی اکثریت شهرهای عضو حاضر تصمیم گیری می شود. مجمع عمومی می تواند شهر عضوی که حق عضویت خود را برای چندسال مالی متوالی پرداخت نکرده است به طور موقت از حق رأی محروم کند.
ماده12- درآمد
درآمد مجمع شامل حق عضویت، مشارکت اعضاء و سایر درآمدهای قانونی خواهد بود.
ماده13- مخارج
هزینه های مجمع شامل هزینه های مجمع عمومی، دبیرخانه و سایر هزینه های ضروری خواهد بود.
شهر میزبان کلیه هزینه های انجام شده در برگزاری اجلاس سالانه و رویدادهای مربوطه را تقبل خواهد کرد. با این حال، ممکن است با هماهنگی رئیس مجمع از شهرها و سازمان های شرکت کننده هزینه ای دریافت کند.
تبصره4: هزینه برگزاری مجمع عمومی بر عهده شهر میزبان است که می تواند بخشی از آن را از طریق حق شرکت در مجمع عمومی تأمین نماید.
ماده14- حق عضویت
هزینه اداره دبیرخانه از طریق شهرداری اصفهان و حق عضویت تأمین میشود. هر شهر عضو باید حق عضویت سالانه را که توسط مجمع عمومی مصوب می شود بپردازد.
ماده15- جلسات اجلاس سالانه
جلسات اجلاس سالانه با دعوت مشترک رئیس مجمع و رئیس اجلاس برگزار میشود.
تبصره5: شهردار شهر میزبان رئیس اجلاس سالانه است.
ماده16- اصلاحیه
اعضای مجمع عمومی میتوانند اساسنامه را با اکثریت دوسوم آراء اصلاح کنند، مشروط بر اینکه این اکثریت بیش از نیمی از شهرهای عضو مجمع باشند. اصلاحیه پس از تصویب لازم الاجرا خواهد بود.
تبصره6: پیشنهادها برای اصلاح اساسنامه می تواند توسط هر یک از شهرهای عضو به رئیس جهت طرح در مجمع عمومی ارائه شود و مورد بررسی قرار گیرد.
ماده 17- انحلال
اعضای مجمع عمومی می توانند مجمع را با اکثریت سه چهارم آراء منحل کنند، مشروط بر اینکه این اکثریت بیش از نیمی از شهرهای عضو باشند.
تبصره7: پیشنهادها برای انحلال مجمع می تواند توسط هر یک از شهرهای عضو به رئیس جهت طرح در مجمع عمومی ارائه شود.
ماده 18- رویدادها و همایشهای سالانه
شهر میزبان اجلاس سالانه، می تواند با هماهنگی رئیس مجمع، همزمان با اجلاس، همایش و یا رویدادهای مربوطه را برگزار نماید.
ماده 19- مشارکت شهرهای غیر عضو
شهر میزبان می تواند از شهرها و سازمان های غیرعضو برای شرکت در رویدادها و همایش های سالانه دعوت کند.
ماده20- درباره اساسنامه
این اساسنامه در 20 ماده و 7 تبصره در جلسه هیئت موسس (نمایندگان شهرهای تهران، اهواز، شیراز، کرمان، کرمانشاه، سمنان، کاشان، قزوین، رشت، یزد و اصفهان) در تاریخ 24/02/1403 مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب رسید.